Το σαββατιανό σταφύλι των Μεσογείων

, η ιστορική λευκή ποικιλία σύμβολο του Αττικού αμπελώνα και της ρετσίνας, Πηγή: Protagon.gr

 

 

 

      Στην καρδιά του αττικού αμπελώνα, του αρχαιότερου αμπελώνα της Ελλάδας, όπου κυριαρχεί η ποικιλία σαββατιανό, ο τρύγος είναι η γιορτή της φύσης και των ανθρώπων. Μια γιορτή που διαρκεί περίπου τρεις εβδομάδες. Συνήθως άρχιζε γύρω στις 14 Σεπτεμβρίου (του Σταυρού) και ήταν εξαιρετικά κοπιαστική δουλειά και πολύ απαιτητική.

 

 

 

 

Στα Μεσόγεια, ο τρύγος ήταν ίσως το σπουδαιότερο γεγονός της χρονιάς. Ολόκληρες οικογένειες έπαιρναν μέρος στη διαδικασία, από το μάζεμα των σταφυλιών μέχρι τα τελικά στάδια της οινοπαραγωγής. Μια καλή σοδειά εξασφάλιζε το ετήσιο εισόδημα μιας ολόκληρης οικογένειας, αλλά και τη δυνατότητα να πάνε τα παιδιά σχολείο και να σπουδάσουν, να παντρευτούν γιοι και κόρες, να χτίσουν σπίτι κ.λπ.

 

1933, τρύγος στην Λούτσα

 

 

                                                     Το αμπέλι στα Μεσόγεια 

 

      Ο αμπελώνας των Μεσογείων εκτείνεται από την Παλλήνη, την Παιανία και το Κορωπί, έχει ως επίκεντρο τα Σπάτα, και φτάνει πολύ κοντά στη θάλασσα, αφού μπαίνει για τα καλά στο Πικέρμι, την Αρτέμιδα τη Ραφήνα και το Μαρκόπουλο (μοναδική παραφωνία βέβαια, το αεροδρόμιο καταμεσής του πανάρχαιου μεσογείτικου κάμπου).... 

 

 

1932, μεταφορά σπαταναίκου μούστου στην Αθήνα

 

 

Το σαββατιανό αποτελεί την κατ΄ εξοχήν γηγενή ποικιλία της Αττικής, με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Έχει ταυτιστεί ιδιαιτέρως με τη ρετσίνα, το παραδοσιακό κρασί της Αττικής από την αρχαιότητα, που τα τελευταία χρόνια, χάρη στην προσπάθεια εμπνευσμένων οινοποιών των Μεσογείων, αναδεικνύεται ξανά σε ένα δυνατό brand name. 

 

Το ξερικό μεσογείτικο σαββατιανό σταφύλι θεωρείται επίλεκτο. Η αντοχή του στην ξηρασία, αλλά και η ικανότητα του να προσαρμόζεται ως  «χαμαιλέων» σε διαφορετικές εδαφολογικές συνθήκες, το κάνουν μια από τις πιο δημοφιλείς ποικιλίες όχι μόνον του αττικού αμπελώνα, αλλά και της ευρύτερης  περιφέρειας της Κεντρικής  Ελλάδας. Από τις 6 το πρωί με τη δροσιά, ξεκινά η χειρωνακτική συλλογή των σταφυλιών στην Αττική, διότι έτσι διασφαλίζεται η καλύτερη κατάσταση των τσαμπιών, καθώς δεν καταπονούνται από τις τρυγητικές μηχανές. 

 

 

Και στο τέλος, πλύσιμο των κοφινιών στη θάλασσα της Λούτσας...

 

 

                                                  Στη νεοελληνική γραμματολογία 

 

      Στην ποίηση, στη λογοτεχνία, στο τραγούδι και σε χρονογραφήματα, πολλές οι αναφορές στο σταφύλι και το κρασί των Μεσογείων. Δυο χαρακτηριστικές: 

Ο ποιητής Κώστας Βάρναλης έγραψε το γνωστό χρονογράφημα με τίτλο "Το σαββατιανό σταφύλι", όπου το υμνεί, ως "...το καλύτερο σταφύλι. Γιατί έχει άφθονο χυμό, πολλή ζάχαρη και λεπτό άρωμα, που δεν τα έχουνε τα άλλα σταφύλια πολυτελείας, που τα περισσότερα απ’ αυτά είναι σκάρτα. Ενώ το σαββατιανό δεν είναι ποτές σκάρτο". Διηγείται γλαφυρά, πως οι θαμώνες στην πλατεία Κολωνακίου στις αρχές της Κατοχής, περίμεναν το γαϊδουράκι το φορτωμένο με το σαββατιανό από τα Μεσόγεια, προκειμένουν να το γευτούν: "...Βουτούσανε τα σταφύλια τους μέσα στα ποτήρια με το παγωμένο νερό και τρώγανε την αναστάσιμη ευφροσύνη, με τα μάτια αστραφτερά από την ευχαρίστηση...". 

 

Πασίγνωστη και η φράση του Παπαδιαμάντη στο  διήγημα «Τραγούδια του Θεού»: «Ήτο ωραίον ρετσινάτο, όλον άρωμα και πτήσις και αφρός». 

 

 

 

 

Πολύ ενδιαφέρουσα μια έκδοση του 2021, με τίτλο "Ήτο ωραίον ρετσινάτο - Άνθη λόγου και τραγουδιού στη νεοελληνική γραμματολογία",  όπου ο Ευάγγελος Ανδρέου ανθολόγησε ενενήντα-τρία  έργα (ποιήματα, πεζογραφήματα και τραγούδια) εβδομηνταέξι παλαιότερων και σύγχρονων δημιουργών. Το βιβλίο αναφέρεται στην ιστορία της αττικής /μεσογείτικης ρετσίνας από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τις μέρες μας.

 

Περιποιημένο αμπέλι στον κάμπο των Σπάτων...

 

 

 

 

 

 

Φωτογραφίες από: οικογενειακά αρχεία, angelou-wines.gr, laografia-spata.gr, forkeratea.com, attikanet.blogspot.com