Το ένοχο μυστικό της αρπαγής των εβραϊκών περιουσιών στη Θεσσαλονίκη

Επιβίβαση με προορισμό τα στρατόπεδα συγκέντρωσης...

      Στην αρχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η εβραϊκή κοινότητα στη Θεσσαλονίκη αριθμούσε περί τους 55.000 ανθρώπους, δηλαδή πάνω από το μισό πληθυσμό της πόλης. Από τους 46.091 Θεσσαλονικείς Εβραίους που μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί, επέστρεψαν ζωντανοί μόνο οι 1.950.  

Εβραίοι με το κίτρινο αστέρι στο γκέτο της Θεσσαλονίκης

Πριν από το βίαιο εκτοπισμό τους, οι Εβραίοι είχαν αναγκαστεί να εξαργυρώσουν τα μετρητά τους με άχρηστα πολωνικά χαρτονομίσματα, ενώ κλήθηκαν να δηλώσουν «για στατιστικούς λόγους» τα περιουσιακά τους στοιχεία. Γιαυτό,  είχε συσταθεί μία υπηρεσία «διαχείρισης» των εβραϊκών περιουσιών, κυρίως των 1.800 εμπορικών καταστημάτων Εβραίων. Οι "ιθύνοντες" των διανομών ήταν ένας δικηγόρος από τις Σέρρες, διορισμένος σε ανώτερη θέση στη Γενική Διοίκηση από την κυβέρνηση της Αθήνας και ένας τραπεζικός. 

Πινακίδα από κάποιο μαγαζί της πόλης την εποχή της Κατοχής

Τα πιο σημαντικά εμπορικά καταστήματα δόθηκαν από τους Γερμανούς σε πρόσωπα της επιλογής τους, που θα λειτουργούσαν ως μεσεγγυούχοι. Οι μεσεγγυούχοι, θα χρησιμοποιούσαν τα ακίνητα και τις επιχειρήσεις των Εβραίων ως πλήρεις ιδιοκτησίες τους μέχρι να επέστρεφαν οι πραγματικοί ιδιοκτήτες. Την ίδια περίοδο,σχηματίζονταν ουρές έξω από  τα γραφεία των Ναζί από «ενδιαφερόμενους πολίτες».  





 






Συγχρόνως, εβραϊκές συνοικίες, μετά την εκκένωσή τους, κατεδαφίστηκαν, σπίτια και νοικοκυριά λεηλατήθηκαν. Ωστόσο, είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις όλα αυτά τα χρόνια που αποκαλύφθηκε επωνύμως η αρπαγή των εβραϊκών περιουσιών. Η ιστορικός-ερευνήτρια Γαβριέλλα Ετμεκτσόγλου, σε επιστημονική εκδήλωση για την οικονομία της Κατοχής και την τύχη των εβραϊκών περιουσιών, είχε πει παλαιότερα στην Καθημερινή, ότι εκτός από το ελληνικό δημόσιο, το θέμα δεν έχει διερευνηθεί ούτε από την εβραϊκή κοινότητα, η οποία διεκδίκησε μόνο αποζημιώσεις από το γερμανικό κράτος. 

Ο επόμενος σταθμός για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης ήταν το Άουσβιτς

Από τα ντοκουμέντα του Εβραϊκού Μουσείου, προκύπτει, ότι Εβραίοι εργαζόμενοι απολύθηκαν από δημόσιες υπηρεσίες γιατί απουσίαζαν επί μακρόν από τα γραφεία τους, ενώ στην πραγματικότητα βρίσκονταν εγκλωβισμένοι στα γκέτο της πόλης. Ενδεικτικά, ο Δήμος Θεσσαλονίκης απέλυσε Εβραίους υπαλλήλους λόγω «αυθαιρέτου και αδικαιολογήτου απουσίας», τη στιγμή που εκείνοι κατευθύνονταν στα κρεματόρια!
Σε αυτό το μαύρο σκηνικό, υπήρξαν ευτυχώς και αντιδράσεις, όταν χριστιανοί έσπευσαν να υιοθετήσουν παιδιά εβραϊκών οικογενειών. Πολύ γνωστή η περίπτωση του ηρωικού Πρωτοδίκη Θεσσαλονίκης Άγγελου Κουτσουμάρη, ο οποίος είχε στήσει κάτω από τη μύτη των Ναζί μία «βιομηχανία» υιοθεσιών παιδιών Εβραίων σε χριστιανούς.

Υπήρχαν όμως και οι δωσίλογοι, με πρώτο τον δήμαρχο Θεσσαλονίκης, Κ. Μερκουρίου, διορισμένο από το καθεστώς Μεταξά, ο οποίος τον Απρίλιο του 1941 υποδέχτηκε τους Γερμανούς και εξέδωσε ανακοίνωση προς τον λαό της Θεσσαλονίκης, με τη διαβεβαίωση ότι «τιθέμενος υπό την προστασίαν ενός έθνους γενναίου και ευγενούς ουδέν έχει να φοβηθή». Ο Μερκουρίου θα συστήσει στους δημοτικούς συμβούλους να αποφεύγουν «τις εκδηλώσεις πολιτικού περιεχομένου» και να εξυπηρετούν τις δυνάμεις Κατοχής. Μάλιστα, είχε εκδώσει σχετικό σχεδιάγραμμα για το πώς πρέπει να βαδίζουν οι Έλληνες στους δρόμους και τα πεζοδρόμια, ώστε να μην ενοχλούν τους Ναζί! 

Στις 11 Ιουλίου 1942 οι Ναζί συγκέντρωσαν στην Πλατεία Ελευθερίας 9.000 Εβραίους άνδρες. (Φωτογραφία: Bundesarchiv Bild) Πηγή: www.lifo.gr

 Στις 11 Ιουλίου 1942 οι Ναζί συγκέντρωσαν στην Πλατεία Ελευθερίας 9.000 Εβραίους άνδρες.

Πηγές: 

https://www.vice.com/gr/article/kbwgg9/ekthesi-thessaloniki-evraikes-periousies-dosilogoi  https://kis.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=1555:2016-12-20-09-48-29&catid=99:2009-06-04-07-06-01&Itemid=76
https://www.penna.gr/reportage/9055-i-thessaloniki-tima-ti-mnimi-ton-evraion-tis
https://www.jct.gr/holocaust.php
https://www.lifo.gr/print/book_feature/185454/dyo-nees-ekdoseis-apokalyptoyn-sygklonistikes-martyries-gia-tin-eksontosi-ton-evraion-tis-thessalonikis