Το ιστορικό κτίριο του Α' Δημοτικού Σχολείου Σπάτων

 

 

 

 

 

      Δεσπόζει αγέρωχο στο κέντρο της πόλης, στη  γωνία των οδών Αδαμαντίου Κοραή και Βύρωνος, σε ύψωμα της περιοχής που ονομαζόταν παλιά, Πυργάρι. Η αρχιτεκτονική αξία του κτιρίου του  Α' Δημοτικού Σχολείου Σπάτων αποτελεί στοιχείο της πολιτιστικής ταυτότητας της πόλης. Ήταν  ιδιαίτερα εντυπωσιακό για τα μέτρα της εποχής που κτίστηκε, αλλά και σήμερα, παραμένει το επιβλητικότερο και περικαλλέστερο δημόσιο κτίριο της πόλης των Σπάτων. 

 

 

Η Α/ΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΑ ΣΠΑΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ '20 

 

 

      Δεν έχουμε πληροφορίες για την εκπαίδευση στα Σπάτα και γενικά στα Μεσόγεια, κατά τον 18ο και 19ο αιώνα λόγω έλλειψης αρχειακού υλικού. Αφενός γιατί οι μαρτυρίες έσβησαν στο βάθος του χρόνου και αφετέρου γιατί τα δημόσια κτίρια και ανάμεσά τους το σχολείο του Κορωπίου καταστράφηκαν ολοσχερώς μετά το κάψιμο της πόλης από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής.

Γνωρίζουμε, ότι οι Σπαταναίοι οι γεννημένοι μετά το 1890 παρακολούθησαν μαθήματα στο Ελληνικό σχολείο του Κορωπίου. Σύμφωνα με τις ιδιόχειρες σημειώσεις του δασκάλου Κωστάκη Μπέκα (1917- 2007), οργανωμένη μορφή πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στα Σπάτα εμφανίζεται την περίοδο 1905-1910. Ήταν το 1905, όταν δημιουργήθηκε το διδακτήριο του Ανδρέα Συγγρού, με δωρεά του οικοπέδου από την οικογένεια Γιαννάκου Μπέκα.Το σχολείο στεγάστηκε σε οίκημα όπου βρίσκεται σήμερα το παλιό δημαρχείο της πόλης, με πρώτο δάσκαλο και διευθυντή το Σπαταναίο, Σπύρο Γεωργάκη. Μαρτυρίες επίσης αναφέρουν, πως γίνονταν μαθήματα και σε δωμάτια σπιτιών, όπως στην οδό Γ. Καραϊσκάκη 28 ή στην οδό Ανεξαρτησίας και Δ. Σιδέρη στην περιοχή της Δεξαμενής.

 

 

Ο πρώτος δάσκαλος στα Σπάτα, Σπ. Γεωργάκης

 

 

 

           ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΑΝΕΓΕΡΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ

 

 

      Το ιστορικό κτίριο του 1ου Δημοτικού Σχολείου κτίστηκε κατά την περίοδο της λεγόμενης "χρυσής τετραετίας" της κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου (1928 -1932), στα πλαίσια της μεγάλης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. 

Κατασκευάστηκαν τότε, 3.167 σχολικά κτίρια και δαπανήθηκαν 1,5 δις δρχ. για την κατασκευή και αποπεράτωση διδακτηρίων σχεδιασμένων πάνω στην νεοελληνική αρχιτεκτονική και εναρμονισμένων στο εκάστοτε φυσικό περιβάλλον, με αυστηρές κτιριολογικές προδιαγραφές και πρωτοποριακές υποδομές. 

Η  χρηματοδότηση προήλθε με δάνεια του ελληνικού κράτους από τη Σουηδία και παράλληλη στήριξη από ιδρυθέντα Ταμεία Εκπαιδευτικής Πρόνοιας σε κάθε δήμο και κοινότητα. 

 

 

 

 

Σύμφωνα με μαρτυρίες, το κόστος της ανέγερσης του Α' Δημοτικού Σχολείου Σπάτων ξεπέρασε το τεράστιο για την εποχή ποσό του 1.000.000 δρχ. Στην κατασκευή του συμμετείχαν οι κάτοικοι, με κάθε τρόπο και εθελοντική προσφορά, είτε παραχωρώντας τις ιδιοκτησίες τους είτε μεταφέροντας πέτρα από την περιοχή, είτε συνδράμοντας οικονομικά. Μεταξύ των ετών 1930 - 1933, επί κοινοτάρχη Δημητρίου Σπ. Σιδέρη, εγκαινιάστηκε από τον Γεώργιο Παπανδρέου, ο οποίος άφησε όνομα ως Υπουργός Παιδείας στην κυβέρνηση Βενιζέλου.. 

Κατά την Κατοχή, το σχολείο επιτάχθηκε από τους Γερμανούς και οι μαθητές διασκορπίστηκαν σε σπίτια ακόμα και εκκλησίες, όπως του Αγίου Αθανασίου.

 

 

 

 

                                    Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ

 

      Το Α' Δημοτικό Σχολείο Σπάτων είναι γεωργιανού ρυθμού* και ανήκει στον τύπο «εξατάξιο διδακτήριο τύπου 66». Τα σχέδια εκπονήθηκαν περίπου το 1926,  από τον αρχιτέκτονα του Υπουργείου Παιδείας, Παναγιώτη Σούρσο (1865-1929). 

 

 

   

Σχέδια της νότιας πρόσοψης και της κάτοψης του ισογείου

 

 

      Είναι κτισμένο από ντόπιους τεχνίτες με πελεκητή πέτρα από την περιοχή Πέτρα Γιαλού και Χαρβάτι (σημ. Παλλήνη). Αποτελεί ιδιοκτησία του Δήμου Σπάτων - Αρτέμιδος,  καλύπτει επιφάνεια 530,54 τ.μ. ισόγειο και 318,11 α ́ όροφος, χωροθετημένο σε οικόπεδο συνολικής έκτασης 7.185,38τ.μ. Εκατέρωθεν των δύο πλευρών επί της οδού Κοραή υπάρχουν, από την εποχή της ανέγερσής του, δύο αλσύλλια.

Το διώροφο πέτρινο κτίριο είναι βασισμένο στη συμμετρία και την επανάληψη του σχεδίου, με μεσημβρινό προσανατολισμό, απλόχωρες ηλιόλουστες αίθουσες με μεγάλα παράθυρα, μαρμάρινες σκάλες με χυτά κάγκελα και ξύλινη κουπαστή. Είναι χαρακτηριστικό, ότι διαθέτει ειδικό χώρο στον όροφο, για θεατρικές παραστάσεις, με υπερυψωμένη σκηνή και τη δυνατότητα ενοποίησης και διαχωρισμού δύο σχολικών αιθουσών με ξύλινες πτυσσόμενες εσωτερικές πόρτες! Μάλιστα, ο ειδικός αυτός χώρος μαζί με τους  δύο ευρύχωρους εξώστες του ορόφου είχε χρησιμοποιηθεί τα προπολεμικά αλλά και μεταπολεμικά χρόνια για κοινωνικές συναθροίσεις, όπως πχ. χοροεσπερίδες, δεξιώσεις κλπ.! 

 

 

Παλαιότερη φωτογραφία της πρόσοψης στην οδό Κοραή (Έχει παραμείνει απαράλλαχτη!)

 

 

      Αποτελεί κτίριο ιστορικής και συναισθηματικής αξίας για όλες τις γενιές της πόλης των Σπάτων που μαθήτευσαν εκεί. Μάλιστα, διετέλεσαν διευθυντές και δίδαξαν εκεί πολλοί Σπαταναίοι δάσκαλοι, ενώ φοίτησαν σ’αυτό πολλοί μαθητές που αργότερα αναδείχτηκαν διακεκριμένες προσωπικότητες του πολιτικού και επιστημονικού χώρου.

 

 

Εορτασμός Εθνικής Επετείου στο προαύλιο, 1969

 

 

                             Η ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΤΟΥ ΧΡΗΣΗ

 

      Το ιστορικό κτίσμα λειτούργησε μέχρι τη δεκαετία του 2000 και πλέον οι σχολικές τάξεις μεταφέρθηκαν σε νεόδμητο κτίσμα που ανεγέρθηκε σε τμήμα του αρχικού οικοπέδου. Αυτό είχε βέβαια ως αποτέλεσμα τη σημαντική συρρίκνωση του αύλειου χώρου, υποβαθμίζοντας σημαντικά το σχολικό περιβάλλον... 

Πλέον, έχει δρομολογηθεί από της Δημοτικές Αρχές της τελευταίας δεκαετίας η αξιοποίηση του διδακτηρίου ως πολιτιστικού χώρου. Ήδη ο Δήμος υπέβαλε το 2017  πρόταση αποκατάστασης και επανάχρησης του κτιρίου, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ). 

Οι μελέτες που θα εκπονηθούν στοχεύουν στην ανάδειξη της ιστορικής και αρχιτεκτονικής αξίας του κτιρίου, στην αισθητική αναβάθμιση, του ιδίου αλλά και του περιβάλλοντα χώρου. Οι μελλοντικές προοπτικές του ιστορικού κτιρίου αφορούν τη δημιουργία πολιτιστικού πολυχώρου, που θα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, βιβλιοθήκη, μόνιμη λαογραφική έκθεση, αίθουσα πολυμέσων, μόνιμες και παροδικές εκθέσεις, επιστημονικές παρουσιάσεις και κοινωνικές εκδηλώσεις. 

 

 

   ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΗ ΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΩΣ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟΥ.... 

 

      Σημειώνεται, πως δυστυχώς, για έναν ανεξήγητο λόγο δεν έχει ακόμα ζητηθεί από το Δήμο η κήρυξή του ως διατηρητέου. Όμως αυτό εγκυμονεί κινδύνους ως προς την προστασία της αρχιτεκτονικής του μορφής. Δηλαδή, στην περίπτωση που ξεκινήσει η διαμόρφωσή του σε πολιτιστικό χώρο, δε θα υπάρχει η ασφαλιστική δικλείδα, που θα αποτρέπει αλλοίωση του ιστορικού οικοδομήματος με υπερβάσεις, τυχόν προσθήκες κλπ. 

Επίσης, δεν έχει γίνει γνωστό, αν τουλάχιστον έχουν εκδοθεί οι κατά Νόμον άδειες, για να ξεκινήσουν οι εργασίες μετατροπής του...

 

 

196(0). Δάσκαλοι στην είσοδο του κτιρίου. Πρώτος αριστερά, διακρίνεται ο Σπαταναίος  δάσκαλος, Νικ. Γεωργάκης.

 

 

Πηγές:

https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwjhu_LOz9frAhUK1hoKHdWFDH8QFjADegQIAhAB&url=http%3A%2F%2Fwww.spata-artemis.gr%2Fuserdata%2Fdocs%2F%25CE%25A4%25CE%2595%25CE%25A5%25CE%25A7%25CE%259F%25CE%25A3%2520%25CE%25A4%25CE%2595%25CE%25A7%25CE%259D%25CE%2599%25CE%259A%25CE%25A9%25CE%259D%2520%25CE%2594%25CE%2595%25CE%2594%25CE%259F%25CE%259C%25CE%2595%25CE%259D%25CE%25A9%25CE%259D%2520%25CE%25A4%25CE%2595%25CE%259B.pdf&usg=AOvVaw3Mbhw22nrzroDA6LM4Maiy 

anat-attiki.gr

https://laografia-spata.gr/sxolika-xronia/ 

https://www.slideshare.net/gelspata/201415-84848129 

https://d.facebook.com/DAIAthen/photos/a.664720296973531.1073741834.648909348554626/1320260444752843/?type=3&__tn__=EH-R

Ελένης Καλαφάτη,"Τα σχολικά κτίρια της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (1821 - 1929). Έκδοση Γ.Γ. Νέας Γενιάς, Αθήνα 1998 (σελ. 216,217 και φωτ. με α.α. 94)

Νικολάου Παπαδή - Παπαδάκη, "Ελευθέριος Βενιζέλος, Ο άνθρωπος, ο Ηγέτης (τόμος Β'). Έκδοση του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών,«Ελευθέριος  Βενιζέλος»,  Χανιά, 2017  

 

 

*Σπίτια γεωργιανού ρυθμού, εδώ:

 https://gre.thehomelifemag.com/georgian-style-homes?__cf_chl_jschl_tk__=50406c8594aaee37067e46af160439c7d8fe7d44-1600347131-0-AfZg8GGEHu5uo3hOkUEnHCqFLnzaA7kqgM1eEShcjJ239HqvHn8ULuQNG9RoR3BBVhAm1xyh0l2202dCLRgJqXkURvVmvyCwg4eDBlcIFG4KVdLbNl9kvcNAFUBLvMW-IAGt5me0J5JBhMtUxEdORIYpYuc1RKQWUAiGirGv7p5xmqJnmq30vmOEENwMvblWDDsx0lzNteEXl2lJ_WQef1xhXI9GNuxMUH0TtlccYpGZek7FrULoilbdCRWGnppXYU_viEDexT4fCA5ckISnjbdaipZn35o3-PVOAiGJqluzρυθμού