Η δύσκολη ζωή του Γιαννούλη Χαλεπά

 

 

 

 

       Στις 15 Σεπτεμβρίου 1938, πέθανε στην Αθήνα ο σπουδαίος Γιαννούλης Χαλεπάς. Η ασκητική του μορφή αποτελεί σύμβολο της δύναμης του ταλέντου αλλά και της τραγικής ζωής του εμβληματικού  καλλιτέχνη. Υπέστη σκληρές δοκιμασίες: ερωτική απογοήτευση, δυσμενές κοινωνικό περιβάλλον, ψυχικά προβλήματα, καλλιτεχνική αδράνεια, φθόνος, συγκρούσεις με την οικογένεια και την κοινωνία. Αυτή η ιερατική μορφή της γλυπτικής, για πολλά χρόνια ζούσε πάμφτωχα, βόσκοντας πρόβατα και φέροντας το βαρύ στίγμα του "τρελού του χωριού". Πολύ αργότερα ήρθε η δόξα και η πανελλήνια αποδοχή και αναγνώριση. 

 

Γεννήθηκε το 1851 στον Πύργο της Τήνου. Μεγάλωσε σε εύπορη οικογένεια. Μέσα στο πατρογονικό εργαστήριο μαρμάρου, γρήγορα ένιωσε, ότι η γλυπτική ήταν το πάθος του. Όμως η μητέρα του, μια επιβλητική, αυστηρή, λιγομίλητη γυναίκα, που άσκησε πάνω του σοβαρή αρνητική επίδραση. Έχοντας άλλες φιλοδοξίες, θεωρούσε τη δουλειά του μαρμαροτεχνίτη κατώτερη. Με τιμωρία, φόβο και απειλές προσπαθούσε να τον κρατά μακρυά από το εργαστήριο του πατέρα του.

 

 

 

"Φιλοστοργία". Ανάγλυφο, 1875

 

 

  

Παρ'  όλα αυτά, το 1869, όλη η οικογένεια πήγε στην Αθήνα για να παρακολουθήσει τελικά ο Γιαννούλης μαθήματα γλυπτικής στο Πολυτεχνείο, από όπου αποφοίτησε με άριστα το 1872, στα εκοσιένα του χρόνια. Τον επόμενο χρόνο έλαβε υποτροφία του Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας της Τήνου και μετέβη στο Μόναχο, όπου σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών. Εκεί διέπρεψε, λαμβάνοντας μάλιστα Χρυσό Μετάλλιο για τα έργα του «Το παραμύθι της Πεντάμορφης» και « Σάτυρος και Έρως». Όμως ήρθαν οι πρώτες απογοητεύσεις, όταν του διέκοψαν την υποτροφία και αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Αθήνα το 1876, όπου άνοιξε δικό του εργαστήριο. Το 1878 σμίλεψε τη μορφή της Σοφίας Αφεντάκη, της περίφημης «Κοιμωμένης», το αριστούργημα αυτό της νεοελληνικής γλυπτικής που  καταγράφηκε ως το κορυφαίο έργο του. 

 

 

Σάτυρος και Έρως, 1873 - 1875.  Εθνική Πινακοθήκη

 

 

 

Το γεγονός, ότι το έργο αυτό προκάλεσε τον φθόνο των ομοτέχνων του και αγνοήθηκε, του προκάλεσε μεγάλη ψυχική αναστάτωση και επιπλέον το γεγονός μιας ερωτικής απογοήτευσης, συνέβαλαν στο να εμφανιστούν τα πρώτα σημάδια του ψυχικού κλονισμού, με αποτέλεσμα να επιστρέψει στην Τήνο. Μετά από πολλές κρίσεις, το 1888, εισήχθη στο Φρενοκομείο της Κέρκυρας, όπου παρέμεινε 13 χρόνια και όπου κανένας  οικείος του, δεν τον επισκέφθηκε ποτέ. Το 1902 τον παρέλαβε η μητέρα του ως «ήσυχο». Θεωρούσε ακόμα τη γλυπτική υπαίτια για την ασθένεια του γιου της και γι' αυτό κατέστρεφε κάθε δημιουργία του. Με την επιστροφή του στον Πύργο, ο Χαλεπάς ήταν για τους συγχωριανούς του ο «τρελός του χωριού». Στράφηκε στη βοσκή των ζώων και σε αγροτικές εργασίες. Ο ίδιος έγινε μια απόκοσμη μορφή, σκιά του εαυτού του και είχε πλέον αποκοπεί από την τέχνη που αγαπούσε, τη γλυπτική. 

 

 

 

1930: Ο Χαλεπάς, συνοδευόμενος από τις ανιψιές του,  επισκέπτεται το αριστούργημά του, την "Κοιμωμένη"...

 

 

Μόλις ο καθηγητής του Πολυτεχνείου, Θωμάς Θωμόπουλος, έμαθε ότι ο Γιαννούλης βγήκε από το φρενοκομείο, τον επισκέφθηκε στην Τήνο και συγκλονίστηκε από την κατάσταση που αντίκρισε. Ο Κωστής Παλαμάς, το 1915, στην εφημερίδα «Εμπρός»θα γράψει για τον Χαλεπά, πως «το φως της τέχνης έπαυσεν να φωτίζει τον δρόμο του» και «απέμεινε ζωντανόνεκρος» να «βόσκει γίδια» στον γενέθλιο τόπο του. 

 

 

 

Το 1924, στο σπίτι του στην Τήνο, με τον Ζαχαρία Παπαντωνίου

 

 

 

Μόλις όμως πέθανε η μητέρα του, ξεκίνησε αμέσως πάλι τη γλυπτική! Το 1927 ο Χαλεπάς βραβεύτηκε με το Αριστείο των Τεχνών και πλέον στα 76 του θα αναγνωριστεί δημοσίως και θα καταφέρει να γίνει αποδεκτός από τον πνευματικό κόσμο. Το 1930, η ανιψιά του Ειρήνη Χαλεπά τον προτρέπει να εγκατασταθεί στο σπίτι της στην Αθήνα, στη συνοικία Νεάπολη, Δαφνομήλη 35, όπου θα εργαστεί εντατικά.  Ήταν πλέον μια αναγνωρισμένη προσωπικότητα των τεχνών. Εκεί έζησε τα τελευταία οκτώ χρόνια της ζωής του και στις 15 Σεπτεμβρίου του 1938, ο Γιαννούλης Χαλεπάς θα αφήσει την τελευταία του πνοή, έχοντας δίπλα του τα αγαπημένα του πρόσωπα...

 

 

 

Το 1930, με τις ανιψιές του, στην Ακρόπολη

 

 

 

      Συνολικά, τα έργα του που σώζονται ως σήμερα υπολογίζονται περίπου σε 150 και περιλαμβάνουν γλυπτά αλλά και πολλά σχέδια και σκίτσα. Στον Πύργο της Τήνου, στο σπίτι του που είναι σήμερα μουσείο, η παρουσία του παραμένει έντονη: τα κρεμασμένα ρούχα του, τα ιδιόχειρα σημειώματα, οι οικογενειακές φωτογραφίες, τα οικιακά σκεύη, τα προσωπικά του αντικείμενα, το υπνοδωμάτιο και το εργαστήριό του θυμίζουν πάντα τη μυθιστορηματική ζωή του κορυφαίου Έλληνα γλύπτη και πρωτοπόρου του ευρωπαϊκού μοντερνισμού...