Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2020

Σαν σήμερα πέθανε ο ποιητής Μιχάλης Κατσαρός

 

«Ναι, εξοστρακίσθην –αλλά μάλλον το ήθελα...» Ο Μιχάλης Κατσαρός φωτογραφημένος κατά τη διάρκεια της συνέντευξης.

 

       Ιδιόρρυθμος  και αμφισβητίας, ο Μιχάλης Κατσαρός (1919-1998) ανήκει στην πρώτη μεταπολεμική λογοτεχνική γενιά. Είναι ευρύτερα γνωστός, για το ποίημα του «Η Διαθήκη Μου», που περιλαμβάνεται στην κορυφαία ποιητική του δημιουργία «Κατά Σαδδουκαίων».  

Γεννήθηκε στην Κυπαρισσία και πρωτοεμφανίστηκε μέσα από τη «Διάπλαση των Παίδων», το 1929 και άρχισε από το 1935 να συμμετέχει σε αγροτικές κινητοποιήσεις. Αργότερα ήρθε για σπουδές στην Αθήνα, οι οποίες όμως διακόπηκαν λόγω του πολέμου.Έλαβε μέρος στον ελληνοϊταλικό πόλεμο ως αεροπόρος, ενώ στην Κατοχή δραστηριοποιήθηκε στην Εθνική Αντίσταση.Για το λόγο αυτό, συνελήφθη από συνεργάτες των Γερμανών και βασανίστηκε άγρια στα κολαστήρια της Γκεστάπο και των φυλακών Χατζηκώστα. Το 1945 έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, αλλά το 1956 αποστασιοποιήθηκε, για να ακολουθήσει έκτοτε ένα μοναχικό δρόμο.

 

 

 

Μιχάλης Κατσαρός: Ο αεροπόρος του ΕΛΑΣ σε νέα πτήση - Kommon

 

 

      Στα γράμματα εμφανίστηκε επισήμως, το 1946 από το περιοδικό «Ελεύθερα Γράμματα», με το «Μπαρμπερίνικο καράβι» και σε ελεύθερο στίχο δημοσίευσε το ποίημα «Βγενιώ, στο ίδιο περιοδικό. Το 1947, συμμετείχε στην έκδοση του  περιοδικού «Θεμέλιο» και δύο χρόνια αργότερα εξέδωσε το  ποίημα «Μεσολόγγι». Ο Μιχάλης Κατσαρός έκανε αισθητή την παρουσία του στα ελληνικά γράμματα το 1953 με το δεύτερο ποιητικό βιβλίο του «Κατά Σαδδουκαίων». Το 1956 δημοσίευσε το «Οροπέδιο». Ακολούθησε μια μακρά σιωπή και επανεμφανίσθηκε το 1975, με νέες ποιητικές συλλογές («Σύγγραμμα», «Πρόβα και ωδές» «Ενδύματα» (1977), «Αλφαβητάριον, ποιήματα Α-Ω» (1978), «Ονόματα» (1980), «3Μ+3Μ=6Μ» (1981) και «4 Μαζινό» (1982), για το οποίο βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Εξέδωσε επίσης διάφορα πεζά κείμενα, μέσα από το δικό του περιοδικό, το «Σύστημα». 

 

 

                                  «Κατά Σαδδουκαίων»

 

 

     Κατά τον μελετητή του έργου του, Αλέξανδρο Αργυρίου, το σημαντικότερο από τα ποιητικά του βιβλία είναι το «Κατά Σαδδουκαίων». Σύμφωνα με τον μελετητή, τα δεκαεννέα κομμάτια της συλλογής σκοπεύουν σ’ έναν κοινό στόχο. Δε στρέφονται μόνον κατά Σαδδουκαίων, αλλά και κατά Δωριέων, Ρωμαίων, Βησιγότθων και καταγγέλλουν κάθε μορφή συμβιβασμού και κάθε μορφή φαλκίδευσης του επαναστατικού πνεύματος. Τα ποιήματα έχουν, λίγο ή πολύ, αλληγορικό χαρακτήρα και οι ιστορικές τους αναφορές παραπέμπουν σε σύγχρονες καταστάσεις με ρητορικό και ενίοτε με προφητικό τόνο. Κατά τον Λίνο Πολίτη, ο Μιχάλης Κατσαρός αποτελεί «μια ξεχωριστή και στιβαρή ποιητική παρουσία, με τονισμένο το στοιχείο της αμφισβήτησης».

Ποιήματά του μελοποίησαν Μίκης Θεοδωράκης, με τον οποίο τον συνέδεε στενή σχέση, ο Γιάννης Μαρκόπουλος (πιο γνωστό τραγούδι «Την εικόνα σου σεβάστηκα» ή «Χρώματα κι αρώματα»), ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας κ.ά.  

 

Η ατζέντα της ημέρας

 

 

Η διαθήκη μου

Αντισταθείτε
σ’ αυτόν που χτίζει ένα μικρό σπιτάκι
και λέει: καλά είμαι εδώ.
Αντισταθείτε σ’ αυτόν που γύρισε πάλι στο σπίτι
και λέει: Δόξα σοι ο Θεός.

Αντισταθείτε
στον περσικό τάπητα των πολυκατοικιών
στον κοντό άνθρωπο του γραφείου
στην εταιρεία εισαγωγαί – εξαγωγαί
στην κρατική εκπαίδευση
στο φόρο
σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.

Αντισταθείτε
σ’ αυτόν που χαιρετάει απ’ την εξέδρα ώρες ατελείωτες
τις παρελάσεις
στον πρόεδρο του Εφετείου αντισταθείτε
στις μουσικές τα τούμπανα και τις παράτες
σ’ όλα τ’ ανώτερα συνέδρια που φλυαρούνε
πίνουν καφέδες σύνεδροι συμβουλατόροι
σ’ αυτή την άγονη κυρία που μοιράζει
έντυπα αγίων λίβανον και σμύρναν
σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.

Αντισταθείτε πάλι σ’ όλους αυτούς που λέγονται μεγάλοι
σ’ όλους που γράφουν λόγους για την εποχή
δίπλα στη χειμωνιάτικη θερμάστρα
στις κολακείες τις ευχές στις τόσες υποκλίσεις
από γραφιάδες και δειλούς για το σοφό αρχηγό τους.

Αντισταθείτε στις υπηρεσίες των αλλοδαπών και διαβατηρίων
στις φοβερές σημαίες των κρατών και τη διπλωματία
στα εργοστάσια πολεμικών υλών
σ’ αυτούς που λένε λυρισμό τα ωραία λόγια
στα θούρια
στα γλυκερά τραγούδια με τους θρήνους
στους θεατές
στον άνεμο
σ’ όλους τους αδιάφορους και τους σοφούς
στους άλλους που κάνουνε το φίλο σας
ως και σε μένα, σε μένα ακόμα που σας ιστορώ αντισταθείτε.

Τότε μπορεί βέβαιοι να περάσουμε προς την Ελευθερία.

Υστερόγραφο

Η διαθήκη μου πριν διαβαστεί
– καθώς διαβάστηκε –
ήταν ένα ζεστό άλογο ακέραιο.
Πριν διαβαστεί
όχι οι κληρονόμοι που περίμεναν
αλλά σφετεριστές καταπατήσαν τα χωράφια.

Η διαθήκη μου για σένα και για σε
χρόνια καταχωνιάστηκε στα χρονοντούλαπα
από γραφιάδες πονηρούς συμβολαιογράφους.

Αλλάξανε φράσεις σημαντικές
ώρες σκυμμένοι πάνω της με τρόμο
εξαφανίσανε τα μέρη με τους ποταμούς
τη νέα βουή στα δάση
τον άνεμο τον σκότωσαν –
τώρα καταλαβαίνω πια τι έχασα
ποιος είναι αυτός που πνίγει.

Και συ λοιπόν
στέκεσαι έτσι βουβός με τόσες παραιτήσεις
από φωνή
από τροφή
από άλογο
από σπίτι
στέκεις απαίσια βουβός σαν πεθαμένος:

Ελευθερία ανάπηρη πάλι σου τάζουν.


Σύμφωνα με τον μελετητή του έργου του Αλέξανδρο Αργυρίου, το σημαντικότερο από τα ποιητικά βιβλία του Κατσαρού είναι το «Κατά Σαδδουκαίων». «Τα δεκαεννέα κομμάτια που συγκροτούν τη συλλογή σκοπεύουν σ’ έναν κοινό στόχο. Δεν στρέφονται μόνον κατά Σαδδουκαίων, αλλά και κατά Δωριέων, Ρωμαίων, Βησιγότθων και καταγγέλλουν κάθε μορφή συμβιβασμού και κάθε μορφή φαλκίδευσης του επαναστατικού πνεύματος. Τα ποιήματα έχουν λίγο ή πολύ αλληγορικό χαρακτήρα κι οι ιστορικές τους αναφορές παραπέμπουν σαφώς σε σύγχρονες καταστάσεις. Ο τόνος τους φυσιολογικά είναι ρητορικός, κάποτε εκτρέπεται σε προφητικό, προκειμένου να διατηρήσουν το διδακτικό τους στοιχείο, και περατώνονται σε αφοριστικούς στίχους. Ωστόσο, καθώς η συλλογιστική τους αναπτύσσεται ελλειπτικά και μάλλον ανακόλουθα, ο διδακτισμός τους και οι προθέσεις τους διασκεδάζονται και λειτουργούν περισσότερο ως ποιητικά μηνύματα παρά ως πολιτικές θέσεις».

Ποιήματά του Μιχάλη Κατσαρού μελοποίησε κυρίως ο Γιάννης Μαρκόπουλος [«Την εικόνα σου (Χρώματα και αρώματα)» το πιο γνωστό τραγούδι], όπως και οι Μίκης Θεοδωράκης, Θανάσης Γκαϊφύλλιας και Μιχάλης Τερζής.

Ο Μιχάλης Κατσαρός πέθανε στην Αθήνα στις 21 Νοεμβρίου 1998, σε ηλικία 79 ετών. Ήταν νυμφευμένος με την ζωγράφο Κούλα Μαραγκοπουλου (1910-1997) και γιός τους είναι ο σκηνοθέτη Στάθης Κατσαρός (γ.1956).


Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/2154

© SanSimera.gr

Στα γράμματα εμφανίστηκε επισήμως το 1946 από το περιοδικό «Ελεύθερα Γράμματα» με το ποίημα «Μπαρμπερίνικο καράβι» και τον ίδιο χρόνο δημοσίευσε σε ελεύθερο στίχο το ποίημα «Βγενιώ στο ίδιο περιοδικό». Το 1947, συμμετείχε στην έκδοση του βραχύβιου λογοτεχνικού περιοδικού «Θεμέλιο» και δύο χρόνια αργότερα εξέδωσε το συνθετικό ποίημα «Μεσολόγγι».

Ο Μιχάλης Κατσαρός έκανε αισθητή την παρουσία του στα ελληνικά γράμματα το 1953 με το δεύτερο ποιητικό βιβλίο του «Κατά Σαδδουκαίων». Μετά το συνθετικό του ποίημα «Οροπέδιο» (1956), ακολούθησε μια μακρά σιωπή του ποιητή, έχοντας αποστασιοποιηθεί από το ΚΚΕ για να ακολουθήσει έκτοτε ένα μοναχικό δρόμο. Επανεμφανίσθηκε το 1975 με τις ποιητικές συλλογές «Σύγγραμμα», «Πρόβα και ωδές» και αργότερα με τις συλλογές «Ενδύματα» (1977), «Αλφαβητάριον, ποιήματα Α-Ω» (1978), «Ονόματα» (1980), «3Μ+3Μ=6Μ» (1981) και «4 Μαζινό» (1982), για το οποίο βραβεύτηκε τον επόμενο χρόνο με Κρατικό Βραβείο Ποίησης.

Ο Κατσαρός εξέδωσε επίσης τα πεζά κείμενα: «Χρονικό Μορέως, μετά Τσοτερπίου χωρίου Λιβεριανού» (1973), «Πας-Λακίς-Michelet, φιλοσοφικαί Ιδέαι και Μορφαί» (1974), «Σύγχρονες μπροσούρες» (1977), «Το Κράτος εργοδότης» (1978), «Ελεύθεροι Κομμουνισταί και Κομμουνάριοι» (1978), που «κινούνται σε ένα ασαφές ιδεολογικά και λογικά πεδίο» σύμφωνα με τον κριτικό Αλέξανδρο Αργυρίου. Αλλά και στα μετά το 1974 ποιήματά του «ο βαθμός απροσδιοριστίας είναι μεγάλος, ο λογικός ειρμός απουσιάζει και η πρόσβασή τους παραμένει αμφίβολη, αν όχι ποιητικά (υπάρχουν αρκετοί στίχοι κι εδώ αφοριστικοί που διασώζονται), πάντως όμως από την πλευρά τής ύπαρξης ενός ενιαίου κλίματος οπωσδήποτε». Το 1975 εξέδωσε το περιοδικό «Σύστημα», όπου δημοσίευε κυρίως δικά του κείμενα.


Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/2154

© SanSimera.gr

Μιχάλης Κατσαρός

AddThis Sharing Buttons

Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/2154

© SanSimera.gr

Μιχάλης Κατσαρός


Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/2154

© SanSimera.gr

Μιχάλης Κατσαρός


Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/2154

© SanSimera.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου