Μεσογείτες αγωνιστές του '21

Carl Haag, "Greek Warrior" ("Αρματωλός") - Μουσείο Μπενάκη

                                                            

      

      Τα Μεσόγεια συμμετείχαν ενεργά στον ξεσηκωμό του '21, όπως άλλωστε όλοι οι Έλληνες Αρβανίτες, που αποτέλεσαν τον κορμό της εξέγερσης κατά των Τούρκων.

 

              Εντολές και προτροπές να μην ξεσηκωθούν...

 

      Ξεσηκώθηκαν λίγες μέρες μετά την πρώτη ανταρσία στην Αττική, η οποία έγινε στη Χασιά στις 25 Απριλίου 1821 με ηγέτη το σπουδαίο οπλαρχηγό και μυημένο Φιλικό,   Μ ε λ έ τ η   Β α σ ι λ ε ί ο υ.   Σε επιστολές από Πρόκριτους και τη Μητρόπολη Αθηνών, αναφέρονται τρόποι  αποθάρρυνσης του ξεσηκωμού στα Μεσόγεια: "...να υπάγεις εις τα χωρία όλλα μεσογίων και καταδέματος και δερβενοχωρίων να τους ειπείς εκ μέρους του δεσπότου να ισιχάσουν... είμαστε όλοι τούρκοι και ρομέοι πιστοί της βασιλείας ραγιάδες..." και "...να ευγάλεις ένα άνθρωπον να υπάγη εις τα μεσόγια με γράμμα μας να ισιχάσουν... πρέπει να παύσουν αυτό το κίνημα θέλει να τους δώση μεγάλη ζημίαν...". Ακόμη, να τους προτρέπουν να ασχολούνται με τα χωράφια τους αντί να εξεγείρονται: "...κοινή απόφασις  ότι...να συνάξεται τους περιβολαρέους, τους ζευγήτας και τα άλλλα συναφή να μαζοχτούν να κοιτάξουν την δουλιάν τους ...διότι είναι κοντά το θέρος... και είναι χρεία να συναχθή το ψωμί..."!

 

                                  Γιάννης Ντάβαρης

 

       Ανάμεσα στους ντόπιους οπλαρχηγούς, δεσπόζουσα μορφή είναι αυτή του Γιάννη Ντάβαρη από το Λιόπεσι (Παιανία), ο οποίος συσπείρωσε τους επαναστάτες της περιοχής. Οι Μεσογείτες αποτελούσαν ξεχωριστό σώμα υπό την ηγεσία του, έλαβαν μέρος σε πολλά πολεμικά γεγονότα εντός και εκτός Αττικής και συνεισέφεραν, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στις πηγές,  "εις πράγμα και μετρητά".  Σημειώνονται ιδιαίτερα οι μάχες κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Ακρόπολης κατά του Ομέρ Βρυώνη και κατά του Κιουταχή, μεταγενέστερα. Ακόμη, οι εκστρατείες στον Μαραθώνα, στη Βοιωτία, στην Κάρυστο της Εύβοιας και σε πιο μακρυνές περιοχές. Οι Τούρκοι αποπειρώνται την 1η Ιουλίου 1826 να εισβάλλουν στα Μεσόγεια, όμως "ευρόντες αντίστασιν κατά το Λιώπεσι ωπισθοδρόμησαν..."       

Στον αποκλεισμό της Αθήνας το 1826 από τον Κιουταχή, ο   Μ α κ ρ υ γ ι ά ν ν η ς   αναφέρει, πως ανάμεσα στους πολεμιστές περιλαμβανόταν και ένοπλο μεσογείτικο σώμα από 36 παλληκάρια με επικεφαλής το γιο του Γιάννη Ντάβαρη, Αναγνώστη. Φρουρούσαν μια πολύ σημαντική θέση, το βορεινό προπύργιο της Ακρόπολης. Γράφει:: "...οι Νταβαραίοι εφύλαγον από την πρώτην πόρταν του κάστρου έως το Λιοντάρι".

Ο ίδιος ο - γέρος πια - οπλαρχηγός Γιάννης Ντάβαρης ηγείτο άλλης ομάδας Μεσογειτών έξω από το κάστρο, σώζονται δε και οι σχετικές διαταγές και οδηγίες προς αυτόν από τη Διοικητική Επιτροπή Ανατολικής Ελλάδος με έδρα την Αίγινα.

 

                              Λεηλασίες και καταδιώξεις

 

       Πολύ συχνά οι Μεσογείτες εκκένωναν τα χωριά τους εξαιτίας των συχνών λεηλασιών από τον τουρκικό στρατό και κατέφευγαν στα απέναντι της Αττικής νησιά, πιθανόν σε Άνδρο, Κέα και νησιά του Σαρωνικού, επέστρεφαν δε μόλις εξέλιπε ο κίνδυνος. Σε πιστοποιητικό που χορηγούν οι Μεσογείτες σε Ποριώτη καπετάνιο, γράφουν, πως λόγω επιδρομών του Ομέρ Βρυώνη φυγάδευσε χιλιάδες σε νησί: "...καθόν καιρόν ο Μερβεριόνης με τα στρατεύματά του ώρμησαν εναντίον μας ... έσωσεν ημάς από τον κίνδυνον περιπλέον από πέντε χιλιάδας ψυχάς ανθρώπων αντίκρυ σε νησί...". 

 

                                Κατάλογοι αγωνιστών

 

      Τα Μεσόγεια των σκληροτράχηλων Αρβανιτών, συμμετείχαν σύσσωμα στην Επανάσταση. Από τη μελέτη των αρχείων έχουν βρεθεί μέχρι στιγμής 229 ονόματα αγωνιστών. Όμως ο αριθμός τους θεωρείται μεγαλύτερος, αφού αφενός είναι φυσικό να μην αναγράφονται όλοι οι νεκροί στα πεδία των μαχών και αφετέρου δεν έχει ολοκληρωθεί η μελέτη του αρχειακού υλικού.

Αναλογικά μεγάλος ο αριθμός αγωνιστών σε σχέση με τον πληθυσμό, είναι στο Λιόπεσι (Παιανία), προφανώς και λόγω του οπλαρχηγού Γιάννη Ντάβαρη.

Ιδιαίτερα μεγάλη θεωρείται επίσης και η συμμετοχή των Σπάτων, αφού με 28 οικογένειες, αναφέρονται 29 αγωνιστές! Προσωπικότητες με έντονη αγωνιστική παρουσία στα Σπάτα, είναι ο μοναχός Διον. Χουντουμάδης*, ο παπά Ελευθέριος Βουδουνιώτης* και τα αδέλφια Ιωάννης και Σωτήριος Δημητρίου. Στον κατάλογο των Σπαταναίων πολεμιστών του '21, συναντώνται επίσης τα επώνυμα Κανάκης, Κατζήκας*, Κόλιας, Κώστα, Μαργέτη, Μάρκος, Μάρκου, Μπέκας, Πανούτζος*, Παπαγιάννης, Παππάς, Σιδέρης, Φράγγος.

 

      Η περιφέρεια των Μεσογείων της Τουρκοκρατίας, με τους τραχείς δουλευτές τής γης, δε δίστασε να προσφέρει τα πάντα, έμψυχο και άψυχο υλικό στον Αγώνα. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Μακρυγιάννης, στην πολιορκία των Αθηνών, οι Μεσογείτες πολεμούσαν δίνοντας τη ζωή τους και επίσης αδερφικά μοίραζαν το βιος τους, προκειμένου να συντηρηθούν οι πολιορκημένοι:

"...ήρθαν να σκοτωθούν με τους χωργιανούς τους κι έντυναν κι έθρεφαν τους συμπολίτες τους τους δυστυχισμένους Αθηναίους οπού συναγωνίζονταν εξ αρχής εις τα δεινά της πατρίδος. Και τότε ως αδελφοί μέραζαν το εδικόν τους".

 

 

*Κάποια από αυτά τα επώνυμα έχουν εκλείψει ή επρόκειτο για  προσωνύμια. Όσο για τα "Κατζήκας" και "Πανούτζος", ίσως αποτελούν παραφθορά των σημερινών επωνύμων "Κατσίκης" και "Πανούσης", αντίστοιχα. Επίσης όσα αναφέρονται "Παππάς" σίγουρα πρόκειται για μετάφραση του επωνύμου "Πρίφτης", που σημαίνει παππάς στα αρβανίτικα. 

Πηγές: 

Πρακτικά Β',  Δ' και  Ε' Επιστημονικής Συνάντησης Ν.Α. Αττικής (επιστημονικές ανακοινώσεις των Κ. Πρίφτη "Οι Μεσογείτες στο '21, Κ. Πρίφτη - Λευτέρη Βεκρή "Μεσογείτες Αγωνιστές του ' 21,  μια αρχειακή έρευνα και Κ. Πρίφτη "Γιάννης Ντάβαρης και Αναγνώστης Γιάννη Ντάβαρη", αντίστοιχα). Στα παραπάνω πρακτικά εμπεριέχεται πολύ εκτενής κατάλογος βιβλιογραφίας με πηγές από τα Γενικά Αρχεία του κράτους, Σπυρίδωνα Τρικούπη, Μακρυγιάννη, Εκκλησιαστικά Αρχεία, Δ. Σουρμελή, βιβλία Περιηγητών κ. ά. Ανάμεσα στις πηγές, περιλαμβάνονται και τα βιβλία των Μεσογειτών συγγραφέων, Γ. Χατζησωτηρίου, Δ. Σιδέρη και Μ. Μιχαήλ - Δέδε, που έχουν ασχοληθεί διεξοδικά με το θέμα. Οι ενδιαφερόμενοι για τα πρακτικά όλων των Επιστημονικών Συναντήσεων Ν.Α. Αττικής, μπορούν να τα προμηθευτούν από την Εταιρία Μελετών Νοτιοανατολικής Αττικής ( http://www.emena.gr)