Η οργή του Ελύτη για το χαμό του ποιητή Γ. Σαραντάρη στον Πόλεμο του '40

       Ο νομπελίστας ποιητής μας Οδυσσέας Ελύτης  κατατάχθηκε ως ανθυπολοχαγός στον Πόλεμο του ΄40. Πολέμησε στην πρώτη γραμμή του πυρός και μάλιστα προσβλήθηκε από σοβαρό κρούσμα τύφου, φτάνοντας στο χείλος του θανάτου. “Κι αν έζησα το θαύμα, σώθηκα από θαύμα” είπε ο ίδιος χαρακτηριστικά... 

Η συμμετοχή του στον ελληνοϊταλικό πόλεμο το χειμώνα του 1940-41 έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ποιητική του πορεία και αποτέλεσε έμπνευση για αρκετά έργα του, με κορυφαία το «Άξιον Εστί», και  το « Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον Χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας».

        Όμως τα βιώματα του Ελύτη από τον πόλεμο του ΄40 τον διαμόρφωσαν και ιδεολογικά, καθώς αντελήφθη και μια άλλη συγκλονιστική πραγματικότητα, εκτός από αυτήν του μετώπου: Αυτή της ευνοϊκής μεταχείρισης κάποιων γόνων αθηναϊκών οικογενειών, που παρέμεναν βολτάροντας στην πρωτεύουσα, την ίδια στιγμή που τα παιδιά του ελληνικού λαού άφηναν τα κόκκαλά τους στα αλβανικά βουνά.

Ιδιαίτερα συντετριμένος υπήρξε για το θάνατο του νέου αλλά σπουδαίου ποιητή και φίλου του,  Γιώργου Σαραντάρη. Εκτός το ποίημα που έγραψε αφιερωμένο σ' αυτόν, έκανε επίσης ειδική μνεία στο έργο του, Ανοιχτά Χαρτιά (εκδ. Ίκαρος 1974), με ένα δριμύτατο κατηγορητήριο εναντίον των στρατιωτικών αρχών, που κράτησαν στην Αθήνα τους θαμώνες των ζαχαροπλαστείων και έστειλαν στο μέτωπο το φιλάσθενο Σαραντάρη, σε βέβαιο θάνατο, στην ηλικία των 33 ετών... 

 

 

 

Γιώργος Σαραντάρης

 

 

 

                           Το "κατηγορώ" του Ελύτη για το θάνατο του Σαραντάρη

 

 

«…Ήταν η πιο άδικη απώλεια. ..... Όμως θέλω τη στιγμή αυτή, απροκάλυπτα, να καταγγείλω το επιστρατευτικό σύστημα που επικρατούσε την εποχή εκείνη και που, δεν ξέρω πως, κατάφερε να κρατήσει στα Γραφεία και στις Επιμελητείες όλο τα χοντρόπετσα θηρία των αθηναϊκών ζαχαροπλαστείων και να ξαποστείλει στην πρώτη γραμμή το πιο αγνό κι ανυπεράσπιστο πλάσμα. Έναν εύθραυστο διανοούμενο που μόλις στεκότανε στα πόδια του, που είχε όμως προφτάσει να κάνει τις πιο πρωτότυπες και γεμάτες από αγάπη σκέψεις για την Ελλάδα και το μέλλον της. 

Ήταν σχεδόν μια δολοφονία. Ο Γιώργος Σαραντάρης ήταν διπλωματούχος ιταλικού πανεπιστημίου- ο μόνος ίσως σε ολόκληρο το στράτευμα-, θα μπορούσε να ‘ναι περιζήτητος σε οποιαδήποτε από τις Υπηρεσίες που είχαν αναλάβει την αντικατασκοπεία, ή την ανάκριση των Ιταλών αιχμαλώτων. Αλλά όχι. Έπρεπε να φορτωθεί το γυλιό και τον οπλισμό των τριάντα οκάδων, για να χαθεί παραπατώντας μέσα στα χιονισμένα φαράγγια ένας ακόμη ποιητής, ένας ακόμη αθώος στο δρόμο του μαρτυρίου. 

Φαίνεται ότι πέρασε φριχτές ώρες. Τα χοντρά μυωπικά του γυαλιά, που χωρίς αυτά δεν μπορούσε να κάνει βήμα, τα ‘χασε μέσα στην παραζάλη....  Απόμεινε σαν το κατατρεγμένο πουλί μέσα στην παγωνιά. Χωρίς να βαρυγκομήσει. Χωρίς να ξεστομίσει ένα πικρό λόγο. Περήφανος, μ’ ένα σώμα ελάχιστο και μια μεγάλη ψυχή, που τον κράτησε όσο που να τραγουδήσει ακόμη λίγο: «εγώ που οδοιπόρησα με τους ποιμένες της Πρεμετής»- κι ύστερα ν’ ανεβεί Στους τόπους “που αναγγέλλουν τον ουρανό και συνομιλούν με τον ήλιο”…»*. 

 

 

 

 

                                        Γιώργος Σαραντάρης

          Αποτελεί μια σπουδαία προσωπικότητα των γραμμάτων μας, της Γενιάς του '30. Υπήρξε ποιητής φιλόσοφος, δοκιμιογράφος. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια στην Ιταλία, όπου έλαβε και διδακτορικό. Στην Ιταλία έζησε από το 1910 έως το 1931. Εκεί αρχικά έγραψε ποιήματά του στην ελληνική γλώσσα και δημοσίευσε επίσης ποιήματα στην ιταλική και γαλλική γλώσσα. 

Επέστρεψε το 1931 στην Ελλάδα και εισήλθε στους λογοτεχνικούς κύκλους. Εμφορούμενος από αισθήματα φιλοπατρίας συμμετείχε στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, στην πρώτη γραμμή του Αλβανικού μετώπου, όπου λόγω των κακουχιών αρρώστησε βαριά από τύφο. Μεταφέρθηκε στην Αθήνα, όπου πέθανε το 1941.

Ο Γώργος Σαραντάρης, στη σύντομη ζωή του, κατάφερε να δώσει ένα πλούσιο και πολυσχιδές έργο, με τον ευαίσθητο, λιτό και πρωτοποριακό του λόγο, αλλά και τον εύστοχο προβληματισμό που χαρακτηρίζει τα δοκίμιά του.

Το έργο του επηρέασε την ελληνική ποίηση βαθιά και ουσιαστικά. Αυτή ακριβώς η συμβολή του αναγνωρίστηκε από τον Οδυσσέα Ελύτη, ο οποίος επηρεάστηκε ιδιαίτερα από τις συμβολικές εικόνες που κυριαρχούν στο έργο τού πρόωρα αδικοχαμένου ποιητή.

 

 

                                             -----------

 

 

*Οι στίχοι που αναφέρει ο Ελύτης είναι απόσπασμα από ποίημα - ίσως το τελευταίο - που είχε γράψει ο Σαραντάρης στο Μέτωπο (συγκινητική η μαρτυρία συμπολεμιστή του, εδώ: http://www.toperiodiko.gr/γιώργος -σαραντάρης-ιταλός-έλληνας-ή-σ/

 

 

 

Πηγές: 

thebelbo.wordpress.com, poem-for-you.blogspot.gr, itzikas.wordpress.com, en-texnon.blogspot.gr, toperiodiko.gr