Η Πρωτομαγιά του Αλέκου Παναγούλη...

...Όταν χτυπήσεις δυο φορές
ύστερα τρεις και πάλι δυο
Α λ έ ξ α ν δ ρ έ    μ ο υ
Θα δω το πρόσωπό σου
Στα μάτια κρύβεις δυο φωτιές
στα στήθη σου χίλιες καρδιές
μετράνε τον καημό σου

... Όταν χτυπήσεις δυο φορές
ύστερα τρεις και πάλι δυο
Αλ έ ξ α ν δ ρ έ   μ ο υ
σκέφτομαι το φευγιό σου
Σε βλέπω σε κελλί στενό
να σέρνεις πρώτος το χορό
πάνω στο θάνατό σου...

(Οι στίχοι του Μ. Θεοδωράκη γράφτηκαν στη διάρκεια της χούντας για τον φριχτά βασανιζόμενο στις φυλακές του Μπογιατίου, Αλέκο Παναγούλη)

 

Το πρωινό της Πρωτομαγιάς του 1976, οι χαρούμενες νεανικές παρέες ετοιμάζονταν για εκδρομές μέσα σε κλίμα αισιοδοξίας και χαλαρότητας, μιας και ήταν πρόσφατη η πτώση της χούντας, είχαν αποκατασταθεί οι δημοκρατικές ελευθερίες και είχαν απελευθερωθεί οι πολιτικοί κρατούμενοι. Ξαφνικά   ό λ ο ι   π ά γ ω σ α ν   όταν άκουσαν  από τα ραδιόφωνα την είδηση του θανάτου του κορυφαίου αγωνιστή κατά της δικτατορίας, του βουλευτή Αλέκου Παναγούλη, σε "τροχαίο" ατύχημα στη λεωφόρο Βουλιαγμένης!

Το Fiat Mirafiori, που του είχε παραχωρήσει η αγαπημένη του σύντροφος, η διάσημη δημοσιογράφος   Ο ρ ι ά ν α   Φ α λ ά τ σ ι,   έφυγε από την πορεία του και καρφώθηκε σε υπόγειο κατάστημα, κάθετα στην πορεία.

 

 

Το τρακαρισμένο αυτοκίνητο του Παναγούλη, στον τόπο του δυστυχήματος

 

 

 

Το ανακοινωθέν της Τροχαίας έκανε λόγο για τροχαίο, όμως ακόμη και σήμερα τα ερωτηματικά γύρω από το συμβάν παραμένουν αναπάντητα. Λίγη ώρα αργότερα, έφθανε στο σημείο και ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής, προκειμένου να ενημερωθεί για το γεγονός.

 

 

 

 

Λίγο καιρό μετά το συμβάν, αποκαλύφθηκε ότι κατείχε φ α κ έ λ λ ο υ ς   με αδιαμφισβήτητες αποδείξεις εις βάρος πολιτικών που συνεργάστηκαν με τα όργανα ασφαλείας κατά την επταετία. Η αποκάλυψή τους ήξερε πως θα τάραζε τότε το πολιτικό σκηνικό,  είχε θελήσει να ενημερώσει για το θέμα τον πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή και είχε έρθει αντιμέτωπος με πιέσεις εντός Βουλής, όσο και με απειλές για τη ζωή του. 

                          Ηρωική αντιδικτατορική δράση

                             

       Ο Αλέξανδρος Παναγούλης συμμετείχε από την πρώτη στιγμή στον αγώνα για την πτώση της δικτατορίας και την επαναφορά της δημοκρατίας. Ήδη από την εποχή που ήταν  φοιτητής στη σχολή ηλεκτρολόγων - μηχανολόγων  του ΕΜΠ, είχε πρωταγωνιστήσει μέσα από τη νεολαία της ΕΔΗΝ στους αγώνες για την Παιδεία. Επί χούντας λιποτάκτησε από το στράτευμα, ίδρυσε την οργάνωση Εθνική Αντίσταση και αυτοεξορίστηκε στην Κύπρο για να καταστρώσει σχέδιο δράσης. Επανέρχεται στην Ελλάδα και μαζί με στενούς του συνεργάτες σχεδιάζει τη   δ ο λ ο φ ο ν ί α   τ ο υ   δ ι κ τ ά τ ο ρ α   Π α π α δ ό π ο υ λ ο υ   στις 13 Αυγούστου 1968.  Αποτυγχάνει και συλλαμβάνεται. Μετά από μερόνυχτα ανείπωτων βασανιστηρίων οδηγείται ημιθανής στο νοσοκομείο και κατόπιν καταδικάζονται από το Στρατοδικείο, ο μεν Παναγούλης δις εις θάνατον, τα δε άλλα μέλη της οργάνωσης σε εξοντωτικές ποινές. Μεταφέρεται στην Αίγινα για εκτέλεση,  η οποία όμως ματαιώθηκε λόγω των πιέσεων της διεθνούς κοινότητας και των κινητοποιήσεων σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Χαρακτηριστικά, την επομένη της καταδίκης,  στην  Ι τ α λ ί α   στις 12 το μεσημέρι ακινητοποιήθηκαν όλα τα δημόσια και ιδιωτικά μέσα μεταφοράς και οι επιβάτες τήρησαν   π έ ν τ ε    λ ε π τ ώ ν   σ ι γ ή.

Τον Αύγουστο του 1973 – μετά από τεσσεράμισι σχεδόν χρόνια φυλάκισης – απελευθερώθηκε βάσει της γενικής αμνηστίας που απένειμε το καθεστώς των συνταγματαρχών στους πολιτικούς κρατούμενους, όταν ο Παπαδόπουλος είχε προσπαθήσει να φιλελευθεροποιήσει το καθεστώς με την κυβέρνηση Μαρκεζίνη (η οποία κατέρρευσε μετά, λόγω των γεγονότων του Πολυτεχνείου). Ο Παναγούλης αυτοεξορίζεται εκ νέου στην Ιταλία και πηγαινοέρχεται μυστικά στην Ελλάδα, όπου και οργανώνει ομάδες αντίστασης. 

 

                                   Η Μεταπολίτευση και το τέλος

 

      Στις πρώτες εκλογές μετά την πτώση της δικτατορίας εκλέγεται βουλευτής με την "Ένωση Κέντρου - Νέες Δυνάμεις" και αργότερα ανεξαρτητοποιείται. Επιδιώκει την απομόνωση των πολιτικών που συνεργάστηκαν με τη Χούντα και εξαπολύει σωρεία καταγγελιών, δέχεται απειλές για τη ζωή του, γίνεται διάρρηξη στο πολιτικό του γραφείο, αλλά συνεχίζει τον αγώνα του, μέχρι που τον βρήκε ο τραγικός και ανεξιχνίαστος - ακόμη! - θάνατος σε ηλικία 36 ετών. 

Η κηδεία του,  στην οποία συμμετείχαν χιλιάδες, μετατράπηκε σε οργή και διαμαρτυρία για την ανοχή προς τους χουντικούς βασανιστές, που πολλοί από αυτούς όχι μόνο δεν τιμωρήθηκαν αλλά συνέχισαν να κατέχουν θέσεις και αξιώματα. Ούτε κανείς πείσθηκε ότι ο θάνατός του Παναγούλη οφειλόταν σε ατύχημα...

                                        

                          Η τραγωδία μιας οικογένειας  

 

      Η οικογένεια Παναγούλη κατά τη διάρκεια της επταετούς τυραννίας, αν και οικογένεια στρατιωτικών (ο πατέρας ήταν αξιωματικός των Ομάδων Υποβρυχίων Καταστροφών),  ήταν στις πρώτες γραμμές του αντιδικτατορικού αγώνα. Μετά τη σύλληψη του Αλέκου Παναγούλη, οι γονείς του, Βασίλης και Αθηνά, συνελήφθησαν και κρατήθηκαν σε απομόνωση για πολλούς μήνες και αργότερα σε κατ' οίκον περιορισμό, με αποτέλεσμα το Μάη του 1969, να αποβιώσει ο πατέρας του από τις κακουχίες.

        Ο αδελφός του   Γ ι ώ ρ γ ο ς   ήταν  υπολοχαγός των Δυνάμεων Καταδρομών (Λ.Ο.Κ.) και είχε τιμηθεί για τις στρατιωτικές επιδόσεις του από το ΝΑΤΟ.  Με την επιβολή της δικτατορίας, λιποτάκτησε, διέσχισε την Τουρκία, πέρασε στη Συρία και στο Λίβανο και από εκεί στο Ισραήλ, όπου θέλησε να αναπτύξει αντιδικτατορική δράση. Συνελήφθη όμως και επιβιβάστηκε σιδηροδέσμιος σε πλοίο για να παραδοθεί στον Πειραιά, προκειμένου να περάσει από το το Στρατοδικείο της χούντας. Καθ’ οδόν,   τ α   ί χ ν η  τ ο υ   χ ά θ η κ α ν  κάτω από άγνωστες συνθήκες και ούτε αυτό το μυστήριο διελευκάνθηκε ποτέ... 

 

 

Αλέκος και Στάθης Παναγούλης με τη μητέρα τους Αθηνά Παναγούλη, μόλις έπεσε η χούντα

                 

       

       Ο τρίτος αδελφός, Σ τ ά θ η ς   Π α ν α γ ο ύ λ η ς   συνελήφθη τον Ιούνιο του 1967, σε ηλικία 19 ετών και παρέμεινε στις φυλακές  ως τις 30 Αυγούστου 1967. Αμέσως μετά την αποφυλάκισή του διέφυγε παράνομα στο εξωτερικό και έκτοτε εισήλθε 12 φορές παράνομα στην Ελλάδα συμμετέχοντας ως μέλος αντιστασιακής οργάνωσης  στον αγώνα για την πτώση των συνταγματαρχών. Στις 11 Αυγούστου 1972 συνελήφθη πάλι και παρέμεινε στο κολαστήριο του ΕΑΤ-ΕΣΑ για 200 μέρες, ανακρινόμενος. Καταδικάστηκε από τα στρατοδικεία της Χούντας σε πολυετείς φυλακίσεις και παρέμεινε φυλακισμένος και σε απομόνωση μέχρι την πτώση της. 

Ο Στάθης Παναγούλης είναι ο μόνος επιζών από την τραγική οικογένεια. Από τη Μεταπολίτευση και μετά, έχει ανελλιπή και ενεργό πολιτική δραστηριότητα με  συμμετοχή σε διάφορα πολιτικά σχήματα. Το 2012 εξελέγη βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά το 2015 τον διέγραψαν επειδή αρνήθηκε να ψηφίσει το μνημόνιο.

 

                                    Ο ποιητής Αλέκος Παναγούλης

 

      Αναπόσπαστο τμήμα της ταυτότητας του Αλέκου Παναγούλη ήταν κι η ποίησή του, που γράφτηκε κυρίως μέσα στις φυλακές. Πέρα από το πασίγνωστο «Πάλης ξεκίνημα» που μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης, υπάρχει μια ολόκληρη σειρά βιωματικών κι αγωνιστικών ποιημάτων του, που επί τρεις σχεδόν δεκαετίες, επανεκδίδονται συνεχώς (Αλέκου Παναγούλη «Τα ποιήματα», εκδ. Παπαζήση).

Στην Ιταλία το 72 - 73 κυκλοφόρησαν δύο συλλογές ποιημάτων του, από τον οίκο Rizzoli, με πρόλογο του Πιερ Πάολο  Π α ζ ο λ ί ν ι  και του απονεμήθηκε το Βραβείο Λογοτεχνίας Βιαρέτζιο (Premio Viareggio Internazionnale). Το '79 κυκλοφόρησε το άλμπουμ " Non devi dimanticare" ("Δεν πρέπει να ξεχάσεις"), σε μουσική Ένιο Μορικόνε, όπου απαγγέλλει ο ίδιος ποιήματά του, μαζί με τον Παζολίνι, τον Τζιαν Μαρία Βολοντέ και την Αντριάνα Άστι.

Επίσης το 1979 κυκλοφόρησε η βιογραφία του, με τίτλο "'Ενας Άνδρας" ("Un Uomo"), από την Οριάνα Φαλάτσι.

 

Το χιλιοτραγουδισμένο "Πάλης ξεκίνημα", σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη και ποίηση Αλέκου Παναγούλη: