Ιωάννης Συκουτρής

 

 

 

      Ο Ιωάννης Συκουτρής (Σμύρνη, 1 Δεκεμβρίου 1901 - Κόρινθος, 21 Σεπτεμβρίου 1937), είναι ιδιαίτερα γνωστός για το εξαιρετικής ποιότητας έργο του, στο οποίο δεσπόζουν οι εκδόσεις και οι εισαγωγές στην Ποιητική του Αριστοτέλη και στο Συμπόσιο του Πλάτωνα, αλλά και για την αυτοκτονία του, σε ηλικία 36 ετών.

 

      Μετά την αποφοίτησή του από την Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, συνέχισε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάστηκε μέχρι το 1924, ως καθηγητής στην Κύπρο, όπου ασχολήθηκε εκτεταμένα με τον κυπριακό πολιτισμό και τον επόμενο χρόνο αναγορεύτηκε, στην Αθήνα, διδάκτωρ.

Ακολούθησαν λαμπρές σπουδές κλασσικής φιλολογίας στο Βερολίνο και στη Λειψία κοντά σε επιφανείς φιλολόγους, όπως στον διάσημο Ούλριχ Βιλαμόβιτς (Ulrich von Wilamowitz-Mðllendorff, και στον Βέρνερ Γιαίγκερ (Werner Jaeger). Μάλιστα, ήταν ο μόνος μη Γερμανός, που ο Βιλαμόβιτς ενέταξε στο στενό κύκλο των συνεργατών του. Την ίδια εποχή, ο Συκουτρής ανέλαβε και την έκδοση των λόγων του Δημοσθένη για τον περίφημο εκδοτικό οίκο Teubner της Λειψίας. 

Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα άρχισε να διδάσκει στο Αρσάκειο και το 1930 εξελέγη υφηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Παράλληλα, έκανε διαλέξεις και σεμινάρια πάνω στην κλασική,  νεοελληνική και σύγχρονη ευρωπαϊκή λογοτεχνία, τα οποία συνάντησαν μεγάλη αποδοχή. Επίσης, ανέλαβε την πρωτοβουλία για την οργάνωση της σειράς Ελληνική Βιβλιοθήκη της Ακαδημίας Αθηνών, η οποία θα περιελάμβανε σχολιασμένες και μεταφρασμένες εκδόσεις κειμένων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Το 1934 εξέδωσε τον πρώτο τόμο της σειράς, το Συμπόσιο του Πλάτωνα, και άρχισε να προετοιμάζει την έκδοση της Ποιητικής του Αριστοτέλη, η οποία εκδόθηκε το  μετά τον θάνατό του. 

 

 

 

              Η έκδοση του Συμποσίου και οι επιθέσεις

 

 

 

      Το 1933 του προτάθηκε η έδρα της κλασικής φιλολογία του Πανεπιστημίου της Πράγας, αλλά δεν αποδέχτηκε την θέση. Το 1934 εκδίδεται το Συμπόσιο του Πλάτωνα σε δική του επιμέλεια (μετάφραση και σχόλια) και γίνεται δεκτό με ενθουσιασμό.

 

 Όμως από το 1936, με αφορμή το κεφάλαιο της εισαγωγής του Συμποσίου, όπου απόψεις του Πλάτωνα για τις γενετήσιες σχέσεις αποδίδονται στον Συκουτρή, άρχισε ένας ορυμαγδός επιθέσεων, μυνήσεων και λιβέλλων από ακαδημαϊκούς και εξωακαδημαϊκούς κύκλους, με στόχο να στοιχειοθετηθεί «προσβολή της ηθικής». Αρχικά ξεκίνησε η εφημερίδα "Επιστημονική Ηχώ" και στη συνέχεια παρέλαβε τη σκυτάλη η Ιερά Σύνοδος. Ακολούθησαν πάσης φύσεως σύλλογοι, όπως ενώσεις λεμβούχων, κουλουροπωλών, εστιατόρων και ετέρων επιτηδευματιών οι οποίοι είχαν άποψη για τον Πλάτωνα! Ο Συκουτρής ανέτρεψε όλα τα επιχειρήματα των αντιπάλων με το δημοσίευμά του, «Η εκστρατεία κατά του Συμποσίου. Τα κείμενα και οι κουλουροπώλαι, 1937». 

 

Πάντως, ο ίδιος απέδωσε τη δυσφημιστική εκστρατεία εναντίον του, κυρίως, στο ότι διεκδίκησε την κενή θέση τακτικού καθηγητή, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, μετά την  παραίτηση του Π. Λορεντζάτου... Πράγματι, το μικρόψυχο και ζηλότυπο καθηγητικό κατεστημένο δεν τον αποδεχόταν. Ένας καθηγητής της Φιλοσοφικής,  ονόματι Εξαρχόπουλος, του είπε με θράσος ενώπιον της Συγκλήτου: 

«Γνωρίζομεν, ότι είσθε ο κράτιστος των φιλολόγων, τους οποίους παρήγαγε η Ελλάς μετά τον Κοραή, αλλά δεν θα γίνετε καθηγητής, διότι δεν είσθε ιδικός μας»!!!   

 

 

 

                                               Το τέλος

 

 

 

      Απογοητευμένος από τον κοινωνικό του περίγυρο και την πολεμική που δέχτηκε, παρά την υποστήριξη και τα θετικά σχόλια από τον Γεώργιο Παπανδρέου, τον Αχιλλέα Τζάρτζανο, τον Αχιλλέα Κύρου της "Εστίας" και τον Γρηγόριο Ξενόπουλο, κλείστηκε στον εαυτό του και τελικά αυτοκτόνησε στην Κόρινθο, στις 21 Σεπτεμβρίου του 1937. Λίγες ώρες πριν από τον θάνατό του, είχε περπατήσει στον Ακροκόρινθο. Αρχικά είχε ανακοινωθεί ότι πέθανε από συγκοπή, αλλά αργότερα έγινε γνωστό, ότι είχε λάβει δηλητήριο. 

 

Ο Τέλλος Άγρας έγραψε ότι «έζησεν αδιάκοπα με υψωμένο το θερμόμετρο», ο Άγγελος Σικελιανός τον θρήνησε με σονέτο, ενώ το τέλος του διείδε προφητικά με στίχους του ο Κωστής Παλαμάς. Η βιβλιοθήκη της Ακαδημίας Αθηνών φέρει το όνομά του.

 

 

    

 

  Απίστευτης έκτασης και ποιότητας έργο σε τόσο σύντομη ζωή 

 

 

      Ο Συκουτρής δημοσίευσε πλήθος μελετών για ποικίλα θέματα και, παρά τη σύντομη ζωή του, η επίδραση του γραπτού και προφορικού λόγου του στα πνεύματα της εποχής αλλά και στους μεταγενέστερους υπήρξε μεγάλη. 

 

Σε ό,τι αφορά την κλασική αρχαιότητα, ο Συκουτρής συνέγραψε μελέτες όπως,  «Κριτικά εις Αντιφώντα (1925), «Ο ψευδολουκιάνειος Ωκύπους (1929)», «Και πάλιν ο Επιτάφιος του Δημοσθένους» (1931), «Επιστολές των Σωκρατικών» (1931), «Πλατωνικός Ευαγγελισμός» (1932), «Θεοκρίτεια» (1933). Επιπλέον, ασχολήθηκε ιδιαιτέρως με θέματα βυζαντινής φιλολογίας («Μιχαήλ Ψελλού, Βίος και Πολιτεία του οσίου Αυξεντίου κατά πρώτον εκδιδόμενος»). Ακόμη, κριτικές και συμβουλές σε κείμενα του Προκοπίου, του Μιχαήλ Ψελλού και του Λέοντος διακόνου.

 

Ασχολήθηκε επίσης και με θέματα λογοτεχνίας (όπως τα άρθρα του «Γραμματολογία» και «Κριτική», που συνέταξε για την Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια το 1929 και το 1931) και ειδικότερα νεοελληνικής φιλολογίας, στην οποία η συμβολή του ήταν πολύ σημαντική τόσο με μελέτες, όπως η ερμηνεία του Δωδεκάλογου του Γύφτου, του Κωστή Παλαμά ή το άρθρο για τις κριτικές εκδόσεις νεοελληνικών κειμένων, όσο και με θεωρητικά κείμενα για τη βιβλιογραφία της νεοελληνικής λογοτεχνίας (1933-1934) και τις κριτικές εκδόσεις νεοελληνικών λογοτεχνημάτων (1935).

Ξεχωριστή είναι η μελέτη του για την αναγκαιότητα της διδασκαλίας της νεοελληνικής λογοτεχνίας, την οποία θεωρούσε αναγκαία για την κατανόηση της κλασικής γραμματείας. Είχε μάλιστα προτείνει το 1932 την ίδρυση αυτόνομης έδρας Νεοελληνικής Φιλολογίας, η οποία έως τότε ήταν ενιαία με την έδρα Μεσαιωνικής Φιλολογίας.  

 

     Ο Ιωάννη Συκουτρής δεν ήταν μόνο ένας από τους ικανότερους κριτικούς και ερμηνευτές των αρχαίων ελληνικών κειμένων. Υπήρξε ένας άνθρωπος στο πρόσωπο του οποίου δοκιμάστηκαν τα πνευματικά και ηθικά αντανακλαστικά της κοινωνίας, καθώς ο πρωτοπόρος αυτός της φιλολογικής επιστήμης με τη διεθνή αναγνώριση έγινε, στη σύντομη αλλά εξόχως δημιουργική ζωή του, στόχος της επιτήδειας συκοφαντίας, του μοναδικού όπλου που δεν αστοχεί...

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Σχετικό αφιέρωμα της ΕΡΤ, εδώ:

https://www.ert.gr/arxeio-afierwmata/afieroma-apo-to-archeio-tis-ert-ston-ioanni-sykoytri/