Σαν σήμερα, πέθανε ο Νίκος Σκαλκώτας

          Ήταν 19 Σεπτεμβρίου του 1949, όταν έφυγε από τη ζωή εντελώς ξαφνικά ο Νίκος Σκαλκώτας ο - κατά πολλούς - σπουδαιότερος Έλληνας συνθέτης κλασσικής μουσικής, θεωρούμενος και διεθνώς ένας από τους σημαντικούς συνθέτες του 20ου αιώνα. 

 

Γεννήθηκε στη Χαλκίδα το 1904, αλλά η καταγωγή της οικογένειάς του ήταν από την Τήνο. Σπούδασε βιολί στο Ωδείο Αθηνών από όπου αποφοίτησε το 1920 παίρνοντας χρυσό μετάλλιο και υποτροφία. Πηγαίνει στο Βερολίνο για να περαιτέρω σπουδές, όπου μαθητεύει - μεταξύ άλλων - δίπλα στους Άρνολντ Σένμπεργκ και Κουρτ Βάιλ. 

Προσωπικά και οικονομικά προβλήματα και η άνοδος του ναζισμού το 1933, τον αναγκάζουν να εγκαταλείψει τη Γερμανία. Όταν επιστρέφει στην Αθήνα, οι πόρτες είναι κλειστές γι αυτόν. Αντιμετώπισε το λυσσώδη φθόνο και την καχυποψία του μουσικού κυκλώματος, με αποτέλεσμα να απομονωθεί από τον καλλιτεχνικό περίγυρο. Οι κύκλοι της θεωρούμενης εθνικής μουσικής σχολής, τον αποκαλούσαν δυσνόητο, ισχυρίζονταν ότι η μουσική του είναι αντίθετη με τους κανόνες των ωδείων, ότι είναι τρελλός κλπ.! 

Παρ΄όλα αυτά, ο Σκαλκώτας άρχισε να συνθέτει πυρετωδώς: Από το 1935 και ως το 1945 είχε ήδη συνθέσει πάνω από 100 έργα. Όμως η διαβίωσή του ήταν ιδιαίτερα δύσκολη γι αυτόν και την οικογένειά του και προκειμένου να ανταπεξέλθει στα προς το ζην, παίζει βιολί στο τελευταίο αναλόγιο της Κρατικής Ορχήστρας. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η πενία και οι δύσκολες συνθήκες της ζωής του το οδήγησαν γρήγορα στο τέλος.  Πέθανε αιφνίδια στις 19 Σεπτεμβρίου 1949 , στα 45 του μόλις χρόνια, από επιπλοκές που προκάλεσε η αμελημένη περισφιγμένη κήλη, ακριβώς μια μέρα πριν γεννήθεί το δεύτερο παιδί του.

Ο Νίκος Σκαλκώτας, αν και έφυγε πρόωρα, άφησε έργο τεράστιο σε όγκο. Ανακαλύφθηκε ως συνθέτης μετά το θάνατό του, χάρη στην πρωτοβουλία φίλων και θαυμαστών του (Γ.Γ. Παπαϊωάννου, Γιώργος Χατζηνίκος κ.ά.), που ίδρυσαν την «Εταιρεία Φίλων Σκαλκώτα» για να διαφυλάξουν και να διαδώσουν το έργο του, που περιλαμβάνει πάνω από 170 έργα (κοντσέρτα, συμφωνικές σουίτες, μουσική δωματίου, χορούς και τραγούδια). 

 

 

 

 

 

 

 

 

Εκτός από τα προχωρημένα (ατονικά) έργα του, που αντιπροσωπεύουν τον κύριο όγκο της παραγωγής του, περίπου ένα 12% αφορά σε απλούστερα, τονικά και τροπικά έργα, όπως οι περίφημοι «36 Ελληνικοί Χοροί για ορχήστρα» και το λαϊκό μπαλέτο «Η Θάλασσα», που ενσωματώνουν στοιχεία της ελληνικής δημοτικής μουσικής με ένα τρόπο τελείως προσωπικό και πρωτοποριακό. 

Έγινε ο πρώτος Έλληνας συνθέτης, που γράφοντας σε σύγχρονο ιδίωμα, καταξιώθηκε σε μια από τις κυρίαρχες θέσεις στο διεθνές στερέωμα δίπλα στους μεγαλύτερους σύγχρονους συνθέτες. Άκουσε ελάχιστα από τα έργα του να παίζονται και ο πρώτος δίσκος κυκλοφόρησε το 1954, πέντε χρόνια μετά το θάνατό του. 

 

 

 

 

 

        Το σύνολο του έργου του χαρακτηρίζεται από εκφραστική ποικιλία, βάθος,  ηχητική και τεχνική τελειότητα. Η καταξίωση του στο στερέωμα της σύνθεσης ήλθε πέντε δεκαετίες μετά τον θάνατό του, όταν ένα μεγάλο αφιέρωμα από το Konzerthaus του Βερολίνου καθώς και το πρώτο διεθνές επιστημονικό μουσικολογικό συνέδριο για το έργο του, τον κατέστησαν μουσική προσωπικότητα παγκόσμιου κύρους και βεληνεκούς. Τότε ο διεθνής τύπος τον χαρακτήρισαν «...Μεγάλο Έλληνα» και το περιοδικό «American Record Guide» έγραψε ότι παρήγε «...μουσική μεγάλης δεξιοτεχνίας που συνδυάζει την εύφορη έμπνευση με την έντονη αμεσότητα και την αδρή δύναμη με τη ρητορική και στωική ευγλωττία». Ο αυστριακής καταγωγής βρετανός μουσικολόγος και μουσικοκριτικός Χανς Κέλερ αναφέρει ως κορυφαίους συνθέτες του 20ου αιώνα τα τέσσερα «Σ»: Σένμπεργκ, Στραβίνσκι, Σκαλκώτας και Σοστακόβιτς...